Żywienie w profilaktyce chorób - choroby układu krążenia
CHOLESTEROL
Według zaleceń, dobowa dawka dostarczanego z pożywieniem cholesterolu nie powinna przekraczać 200 – 300mg. Wytwarzanie cholesterolu przez nasz organizm zależy od ilości cholesterolu przyjmowanego z pożywieniem; jeśli więc dostarczamy więcej cholesterolu, wówczas organizm wytwarza go mniej i na odwrót. W przypadku zdrowego człowieka system regulacyjny organizmu dba o to, aby w organizmie znajdowała się dostateczna – ale też niezbyt duża – ilość cholesterolu, jaka potrzebna jest do jego funkcjonowania. Problemy pojawiają się wtedy, gdy mechanizm ten jest uszkodzony lub przeciążony. U zdrowego człowieka poziom całkowitego cholesterol nie powinien być wyższy niż 200mg/dl.
Cholesterol odkładający się w postaci blaszek miażdżycowych w tętnicach sprzyja powstawaniu arteriosklerozy (miażdżycy). Rozwija się ona przez lata niezauważalnie, ponieważ nie powoduje żadnych dolegliwości. Jest ona jednak jedną z najczęstszych przyczyn chorób układu krążenia. Zagnieżdżenie się cholesterolu w naczyniach krwionośnych zwęża ich światło. Przepływ krwi jest wtedy utrudniony i jego szybkość spada. To częściowe zablokowanie naczyń krwionośnych prowadzi do poważnych zaburzeń w poszczególnych narządach.
We krwi znajduje się jeszcze jedna grupa niebezpiecznych substancji tłuszczowych – zwanych trójglicerydami. Są to tłuszcze nasycone, których nadmiar w organizmie ma wpływ na powstawanie miażdżycy tętnic i chorób układu krążenia. Zbyt wysokie ich stężenie może doprowadzić również do stłuszczenia wątroby i zapalenia trzustki.
Trójglicerydy dostarczane są do organizmu głównie z pożywieniem. W niewielkim stopniu mogą być wytwarzane przez wątrobę i tkankę tłuszczową z cukru i alkoholu. Substancje te są głównymi dostawcami energii w organizmie.
Duży wpływ na przemianę tłuszczów w organizmie ma odżywianie. Istotną rolę odgrywają przede wszystkim ilości i skład pożywienia oraz zawarte w nim tłuszcze.
Ilość cholesterolu w całodziennej racji pokarmowej nie powinna przekraczać 300mg.
Cholesterol jest tłuszczem występującym tylko i wyłącznie w produktach zwierzęcych.
| Grupa produktów | Produkty zalecane | Produkty do spożywania w umiarkowanych ilościach | Produkty przeciwwskazane |
|---|---|---|---|
| Produkty zbożowe | Pieczywo z pełnego ziarna, maca, płatki owsiane, ryż, makaron niskojajeczny, płatki kukurydziane, Musli, kasze gruboziarniste, makaron ryżowy | Rogaliki francuskie (croissant) makarony jajeczne | |
| Mleko i jego przetwory | Chude mleko, sery. Jogurty | Mleko półtłuste, sery: brie, edamski, gouda, jogurt niskotłuszczowy | Pełne mleko, śmietana, mleko skondensowane, zabielacie do kawy, sery i jogurty pełnotłuste |
| Jaja | Białko jaj, substytuty jaj | Dwa całe jaja na tydzień | Więcej niż dwa jajka w tygodniu |
| Zupy | Zupy warzywne, chude wywary mięsne | Zupy zagęszczone, zupy zaprawione śmietaną | |
| Ryby | Ryby (czarniak, dorsz, karmazyn, gładzica, pstrąg, śledź, makrela, tuńczyk, łosoś, okoń, sardynki) z rusztu, gotowane, wędzone | Ryby smażone na właściwym oleju | Ryby smażone na niewłaściwym tłuszczu, kawior, zrazy rybne |
| Skorupiaki | Ostrygi | Małże, homary | Krewetki, kalmary |
| Mięso i jego przetwory | Indyki, kurczaki (bez skóry) cielęcina, króliki, dziczyzna | Bardzo chuda wołowina, jagnięcia (jeden lub dwa razy w tygodniu), szynka do 15% tłuszczu, bekon, szynka z indyka lub z kurczaka | Mięso z widocznym tłuszczem, kaczki, gęsi, tłuste kiełbasy, salami, pasztety mięsne, konserwy mięsne, mielone mięso wieprzowe, podroby (serca, nerki, wątróbka, mózg) |
| Tłuszcze | Oliwa z oliwek, olej rzepakowy, słonecznikowy, kukurydziany, sojowy, krokoszowy, margaryny miękkie z tych tłuszczów, margaryny o zmniejszonej zawartości tłuszczu | Masło, smalec, słonina, tłuszcz spod pieczeni, margaryny twarde (cukiernicze), olej palmowy, kokosowy, z orzeszków ziemnych, tłuszcze uwodornione | |
| Warzywa | Warzywa świeże i mrożone zwłaszcza strączkowe: fasola, groch, soczewica, kukurydza, ziemniaki | Potrawy warzywne przyrządzane z jajkami lub dużą ilością tłuszczu | Ziemniaki pieczone, frytki, placki ziemniaczane, pyzy, warzywa solone i konserwowane, chipsy |
| Owoce | Wszystkie owoce świeże lub mrożone | Awokado, słodzone konserwy owocowe, suszone owoce | |
| Desery | Sorbety, galaretki, budynie na mleku chudym, sałatki owocowe | Lody, kremy, budynie na pełnym mleku, sosy na śmietanie lub maśle | |
| Wypieki | Sucharki razowe | Ciasta i ciasteczka przygotowane na dozwolonych olejach i margarynach, pieczywo drożdżowe | Produkty z ciasta kruchego, biszkoptowego, lanego, francuskiego, wyroby z ciasta słonego z dodatkiem sera żółtego, torty śmietanowe, torty z masą maślaną |
| Wyroby cukiernicze | Dżemy niskosłodzone | Marcepany, chałwa | Czekolada, toffi, karmelki, batony kokosowe |
| Orzechy | Włoskie, migdały, kasztany | Laskowe, ziemne, pistacjowe | Orzechy kokosowe, orzechy solone |
| Napoje | Kawa z ekspresu lub rozpuszczalna, herbata, woda mineralna, napoje dietetyczne, niesłodzone napoje orzeźwiające, soki warzywne i owocowe | Chude kakao, napoje orzeźwiające zawierające cukier, piwo słodowe, napoje alkoholowe | Kawa parzona, pitna czekolada, kawa zbożowa |
| Inne produkty | Zioła, przyprawy, musztarda, ocet | Ketchup, płynne przyprawy, sól | Majonez, większe ilości soli, sosy i kremy sałatkowe na bazie majonezu, sosy do mięsa i ryb zawierające tłuszcz |
(wg mgr Heleny Ciborowskiej – Polskie Towarzystwo Dietetyki – oddział Kraków)
- warzywa i owoce bogate w witaminę C (czarna porzeczka, truskawki, owoce pestkowe, cytrusowe, natka pietruszki, rzeżucha, brokuły, kalafior, papryka, pomidory, dynia, groszek, marchew, ziemniaki, kapusta kiszona) i beta- karoten (marchew, natka pietruszki, szczypiorek, szpinak, sałata) oraz produkty będące źródłem witaminy E (kiełki pszenne i sojowe, orzechy, ziarna, oleje roślinne).Powstrzymują one niekorzystną przemianę cholesterolu w formę szkodliwą
- cebula, czosnek – zawierają czynne substancje przeciwkrzepliwe
- produkty bogate w błonnik rozpuszczalny – pektyny, takie jak marchew, jabłko, owoce jagodowe. Ważnym źródłem błonnika rozpuszczalnego, obniżającego poziom cholesterolu są suche nasiona roślin strączkowych
- winogrona – wytwarzają czynną substancję powstrzymującą zlepianie się płytek krwi
- grejpfruty – zawierają kwas galakturonowy
- tłuszcze roślinne bogate w jednonienasycony kwas oleinowy (oliwa z oliwek, olej rzepakowy niskoerukowy)
- ryby morskie (makrela, okoń, łosoś, sardynki, tuńczyk) – zawierają kwasy tłuszczowe omega-3; najlepiej spożywać je bez skóry, ponieważ w skórze odkładają się substancje toksyczne
- przyprawy: chili, pieprz, papryka, imbir, goździki
- herbata
- Ograniczyć tłuszcz zwierzęcy (wyłączyć z żywienia tłuste mięsa i tłuste wędliny), oraz produkty bogate w cholesterol (podroby, masło, śmietanę, pełne mleko, jaja).
- Ograniczyć mięsa czerwone – krwiste – działają miażdżycorodnie.
- Co najmniej dwa – trzy razy w tygodniu planować ryby morskie – bogate w kwasy tłuszczowe omega - 3.
- Spożywać warzywa i owoce, suche nasiona roślin strączkowych, grube kasze, pieczywo razowe, otręby ze względu na błonnik pokarmowy.
- Uwzględniać w żywieniu produkty bogate w wit. C, E i beta – karoten – pełnią rolę przeciwutleniaczy.
WSKAZANIA TECHNOLOGICZNE DLA DIETY PRZY HIPERCHOLESTEROLEMII
- Kurczaki i indyki przygotowywać bez skóry (skóra zawiera dużo cholesterolu).
- Mięso do duszenia nie obtaczać w mące (chłonie tłuszcz).
- Stosować tłuszcze roślinne w postaci takich olejów jak: sojowy, słonecznikowy, rzepakowy – bezerukowy, kukurydziany, oliwę z oliwek, oraz tzw. margaryny miękkie nieuwodorniane (Benecol, Vita, Flora).
- Oleje z NNKT – sojowy, słonecznikowy, kukurydziany używać tylko na surowo.
- Ogranicz sól, cukier i alkohol.
- Stosować techniki sporządzania potraw takie jak: gotowanie w wodzie, na parze, pod ciśnieniem, duszenie beztłuszczowe, pieczenie w pergaminie, folii, na ruszcie, rożnie, w garnkach ceramicznych. Unikać potraw smażonych i duszonych w tradycyjny sposób.
PRZYKŁADOWE JADŁOSPISY W DIECIE NISKOCHOLESTEROLOWEJ >>tutaj
Zasady prawidłowego żywienia. 